Inleiding
In deze serie bespreek in de dienstverlening van Loopbaanparadox-J ofwel Loopbaanparadox Jeugd. Een belangrijk onderdeel van Loopbaanparadox-J is de methodiek HorizonTaal, gericht op Loopbaan Oriëntatie en Begeleiding voor 13- en 14 jarigen. Vandaag gaat het over de menstypen binnen de methodiek HorizonTaal.
Iedere blog sluit af met een persoonlijke groeivraag, om het blog persoonlijk van waarde te maken voor de lezer. Wanneer hierdoor persoonlijke dilemma’s of ervaringen naar boven komen, is mailen hierover altijd kosteloos mogelijk (cora@loopbaanparadox.nl).

De kritische, zorgzame en creatieve rollen
Ieder kennisdomein bevat zes activiteiten. Iedere activiteit is ingedeeld naar een menstype. Ieder kennisdomein bevat dan ook een opdracht gekoppeld aan de volgende menstypen: kritisch denken, kritisch doen, zorgzaam denken, zorgzaam doen, creatief denken en creatief doen. Hieronder wordt het onderscheid en het nut beschreven van de indeling in ‘kritische’, ‘zorgzame’ en ‘creatieve’ opdrachten. Veel kracht ligt in het feit dat het kader van de menstypes bij elk van deze items uitgebreid wordt met ‘denken’ en ‘doen’.

In de kritische taken ligt de invalshoek van de opdracht op het kunnen geven van een oordeel dat op heldere criteria is gebaseerd. Hierbij houden de leerlingen rekening met de specifieke context van het probleem en durven ze hun persoonlijke mening in vraag te stellen tijdens het verwerkingsproces. Een greep uit het aanbod van kritische taken:
– Welke criteria gebruiken we bij de selectie en de tentoonstelling van foto’s die een beeld moeten geven van de manier waarop een dorp kan veranderen doorheen de tijd?
– Welke conclusies trekken we uit een enquête waarmee we willen nagaan in welke mate jongeren en volwassen open staan voor maantoerisme?

Bij de zorgzame activiteiten gaat de betrokkenheid van de leerlingen uit naar een specifieke zorg voor iemand of iets.
– De zorg om iets te bewaren voor jongere generaties.
– De bekommernis om in een vertaling zo nauwkeurig mogelijk de betekenis van de Zweedse brontekst te bewaren.

Creatieve activiteiten dagen de leerlingen uit om de geijkte gang van zaken in de wereld op zijn kop te zetten of op zijn minst in vraag te stellen.
– Kan ik op een ‘moderne’ manier naar de portretten kijken waarin wereldlijke en kerkelijke heersers zich tijdens de Renaissance en de Nieuwe Tijd lieten afbeelden?
– Kunnen mensen gebruik maken van camouflagetechnieken van insecten als ze zich incognito in een stad proberen te bewegen?

De leerlingen zijn zich niet bewust van de onderliggende structuur. Bij de beschrijving van de opdracht besteden we hier wel impliciet aandacht aan. Zo vernemen leerlingen die kiezen voor de museumactiviteit (zorgzaam doen) dat het klasseren zorgvuldig dient te gebeuren. Ze nemen best voldoende tijd om op zoek te gaan naar een systeem dat bezoekers van het museum op Ellis Island in staat stelt om familieleden op te sporen die hier ooit voet aan wal hebben gezet. Leerlingen die kiezen voor de bescherming van journalisten (kritisch denken) weten dat ze meerdere bronnen moeten raadplegen om na te gaan of oorlogsjournalisten wettelijk beter beschermd kunnen worden. Ze dienen deze bronnen kritisch te bestuderen, ze moeten verschillende situaties met elkaar vergelijken en hun persoonlijke bevinden bespreken met collega-journalisten om tot een onderbouwd advies te komen. De leerlingen die binnen dit thema kiezen voor de organisatie van de markt in Hamont (creatief doen), krijgen weliswaar informatie over de verkeers- en leefsituatie in het stadscentrum, maar mogen verder zelf bepalen hoe ze op een originele manier een aantrekkelijke markt kunnen opzetten in de voorliggende situatie.
Het is evenwel belangrijk dat de begeleidende leerkracht goed op de hoogte is van de ‘kritische’, ‘creatieve’ dan wel ‘zorgzame’ insteek van een opdracht – het laat hem of haar immers toe om op een gepaste manier te mediёren als de leerlingen behoefte hebben aan bijkomende hulp of bevestiging. Vandaar dat er op iedere steekkaart wordt vermeld om welk type activiteit (menstype) het gaat. Indien leerlingen vragen hebben over het type activiteit, mag de leerkracht hier uiteraard op ingaan.

De indeling in ‘kritische’, ‘zorgzame’ en creatieve’ activiteiten is niet arbitrair. Net als in diverse studierichtingen en beroepen zijn er onvermijdelijk overlappingen. Ongeacht het ‘kritische’, ‘zorgzaam’ of ‘creatief’ bezig zijn, moeten de leerlingen in iedere activiteit hypothesen stellen, vergelijken maken en conclusies trekken. Bovendien moeten ze rekening houden met de bredere context van de opdracht, met name het kennisdomein waarin de taak is ingebed. Creatief spelen met taal in het kennisdomein. Kunst bijvoorbeeld, vraagt een andere ingesteldheid dan de kritisch-wetenschappelijke benadering van taal in het kennisdomein Wetenschappen of de zorgzame vertaalactiviteit in het domein Letteren en Cultuur. Het zijn net deze nuances die leerlingen er tijden is de persoonlijke reflectie toe aanzetten om op een meer genuanceerde manier naar ‘taal’ te kijken als het erop aankomt om hun persoonlijke voorkeuren te expliciteren. Uiteraard staan in heel wat studierichtingen ‘vreemde talen’ hoog in het curriculum. Binnen HorizonTaal krijgen leerlingen net de gelegenheid om een actieve rol op te nemen in de studie- en beroepsbeeld van talen in de moderne samenleving. (Vanmontfoort, 2011)

Voorbeeld van het kennisdomein Medisch en Paramedisch
In het vorige blog besprak ik als voorbeeld het kennisdomein Medisch en Paramedisch en zette dit in een schema. Dit schema breid ik vandaag uit, om het bovenstaande toe te lichten.

Groeivraag
Zet de woorden ‘kritisch’, ‘zorgzaam’ en ‘creatief’ op papier onder elkaar. Zet achter elk item het cijfer 1-3. Het cijfer 1 is wat het beste bij je past. Het cijfer 3 wat het minste bij je past.
Doe hetzelfde voor de woorden ‘doen’ en ‘denken’.
Nu kun je concluderen wat voor soort menstype je het meeste bent. Dit is natuurlijk betrekkelijk, maar mogelijk geeft het je informatie.
Past de baan die je nu hebt, bij het menstype dat je bent?

Tot slot
Volgende week bespreek ik de opbouw van de methodiek HorizonTaal, waarin ik de volgende thema’s uitwerk: stripverhaal, activiteit,kwartet en film.

Bronnen
Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in inspirerend, duurzaam en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies.

Vanmontfoort, Magda (2011), HorizonTaal, Studiekeuze als ontdekking, Antwerpen / Apeldoorn: Garant.

Over het blog
De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan-en studiekeuzeadvies”.
Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto is een coproductie van Marcel Sjoers, ergotherapeut en fotograaf (www.marcelsjoers.nl) en Cora van Rossum, loopbaanadviseur, coach, ergotherapeut en pastoraal werker (www.loopbaanparadox.nl). De foto’s zijn te bestellen bij Marcel Sjoers via marcel@marcelsjoers.nl.

Dit blog staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (www.redactiedynamiek.nl), redacteur.

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 22-10-2014