Inleiding

‘Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies.’ Zo luidt de missie van mijn bedrijf Loopbaanparadox. Toch is kwetsbaarheid niet vanzelfsprekend. Het voelt vaak ‘eng’, ‘naakt’ en roept gevoelens van schaamte op. Wat zullen anderen wel niet van ons vinden als we echt zeggen wat we denken of voelen? In plaats daarvan trekken we liever muren overeind of zetten we maskers op. Zo worden we onaantastbaar.

Maar kwetsbaar zijn we. In deze blogserie wil ik met jullie onze kwetsbaarheid verkennen. Tegelijk wil ik wegen schetsen om die kwetsbaarheid te aanvaarden en hiermee om te gaan. Daar is wel moed voor nodig. Maar het gevolg is dat we onze (werk)relaties versterken. En dat we ons meer bewust zijn van wie we zijn en willen zijn. Wat een paradox. Kwetsbaarheid is kracht!

Elk blog sluit af met een persoonlijke groeivraag. Wanneer hierdoor persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Verbondenheid en erbij horen

In dit vierde blog verken ik het derde borderlinecriterium uit het boek van Dirk De Wachter, onaangepaste agressie. Vervolgens onderzoek ik welke weg Brené Brown hierin wijst. Maar ik start met een voorbeeld uit mijn eigen loopbaanpraktijk.

Agressie in de praktijk: het verhaal van Aicha

Een jaar lang begeleid ik Aicha. Een jaar lang vertelt Aicha mij hoe onrechtvaardig het is dat zij nu psychisch ziek is. Het is allemaal de schuld van haar werkgever. Door een reorganisatie is haar functie enorm veranderd. Hierdoor kon zij haar werk niet meer goed uitvoeren. De zorgen die zij hierover uitsprak, werden niet gehoord. En nu zit ze met de gebakken peren. Het liefst zou ze haar werkgever opknopen. Als ze een manier kan vinden om werkelijk juridisch aangetoond te krijgen dat haar werkgever fout zit, zal ze er niets voor laten. Ze vecht zich dood. Dit bespreek ik ook met haar. En haar psycholoog doet hetzelfde. Toch kunnen de gesprekken haar niet wegkrijgen bij haar woede en boosheid.

Onaangepaste agressie als borderlinecriterium

Het verhaal van Aicha is een voorbeeld van het derde borderlinekenmerk dat De Wachter in zijn boek beschrijft als kenmerkend voor onze maatschappij: ‘We leven in een tijd die doordrenkt is van onaangepaste agressieregulatie.’ De Wachter zet zich dan ook schrap tegen de mensen die geweld beantwoorden met geweld.

Geweld wordt met geweld bestreden – het is die paradox die we accepteren dat de samenleving geweld bestrijdt met steeds meer zichtbaar geweld en met soms groteske vormen van machtsontplooiing. (…) De  mens volgens Bataille wil niet eindig zijn, hij aanvaardt niet dat er ergens een grens is waar hij op botst, en precies daarom gaat hij te ver. Zoveel kinderen groeien vandaag op met de illusie dat de wereld aan hun voeten ligt en dat alles binnen handbereik ligt, met de overtuiging dat ze wat ze niet kunnen krijgen zelf mogen pakken. En als dat niet lukt, zijn opgekropte frustratie en soms agressie het gevolg. Of nog: een postmoderne samenleving als de onze schept de illusie dat alles mogelijk is voor iedereen. Iedereen kan president worden: Yes, we can! Maar dat is natuurlijk niet waar. Er zijn schijnbaar geen grenzen meer. En als men dan toch op een grens botst, wekt dat zoveel agressie op dat men ontploft! (De Wachter 2013, p. 90)

Aicha kan niet omgaan met de teleurstelling dat ze is ontslagen, en dat uit zich in een houding van agressie. Ook in mijn werkpraktijk word ik minimaal een aantal keer per week geconfronteerd met deze vorm van onaangepaste agressieregulatie. Bijvoorbeeld wanneer er ontslag dreigt of, als gevolg van ziekte, tot beëindiging van een dienstverband moet worden overgegaan. Als ik er bij mensen een vinger op probeer te leggen wat precies hun agressie veroorzaakt, is er heel vaak een verband te leggen met een gevoel van ongelijkheid. Meestal heeft de manier van informeren en communiceren vanuit de organisatie hiermee te maken. Wanneer in redelijk overleg een gezamenlijk besluit genomen kan worden, of wanneer er een gedwongen besluit valt en de medewerker daarin voldoende betrokken wordt en hierover wordt geïnformeerd, dan lijk ik die agressie anders of minder waar te nemen.

We worden allemaal geconfronteerd met moeilijke, ingrijpende en soms ook onrechtvaardige situaties. De vraag is dan: hoe gaan we ermee om? Hoe kunnen we die hanteren? Hoe houden we het hoofd boven water? Hoe komen we niet terecht in onaangepaste agressie, iets wat op welke manier ook, bij ons allemaal op de loer ligt?

Het belang van verbondenheid en erbij horen

Brené Brown geeft mijns inziens prachtige richtingaanwijzers die bijdragen aan een goede omgang met agressie. Volgens haar zijn verbondenheid en erbij horen van essentieel belang:

Verbondenheid is de energie die ontstaat tussen mensen wanneer zij zich gezien, gehoord en gewaardeerd voelen; wanneer ze zonder te oordelen of beoordeeld te worden, kunnen geven en ontvangen.

Erbij horen is het aangeboren menselijk verlangen om deel uit te maken van een groter geheel. Omdat dit zo’n primaire behoefte is, proberen we daar vaak aan te voldoen door ons aan te passen en te streven naar goedkeuring, maar in plaats van dat dat helpt, staat dat het gevoel erbij te horen eerder in de weg. We horen er namelijk pas echt bij wanneer we ons authentieke, imperfecte zelf aan de wereld laten zien, en dat betekent dat ons gevoel erbij te horen nooit groter kan zijn dan de mate waarin we onszelf accepteren. (Brown 2013, p. 39 en 47)

Mooi gezegd, denk je misschien wanneer je dit leest. Maar wat heeft dat nu te maken met de ‘onaangepaste agressie’ van De Wachter? Onaangepaste agressie ontstaat vaak als gevolg van een ervaren gebrek aan verbondenheid en erbij horen. Hier ligt dus in eerste instantie een appel naar werkgevers. Hoe blijft, ondanks lastige situaties, de omgeving zo veilig dat de medewerker zich verbonden weet en het gevoel heeft erbij te horen? Ook als het gaat over boventalligheid, ontslag en beëindiging als gevolg van ziekte? Dat kan! En ik zie dat als een verantwoordelijkheid van werkgevers.

Zijn verbondenheid en erbij horen alleen de verantwoordelijkheid van de werkgever? In mijn ogen zeker niet. Agressie is vaak een logische en redelijke manier van het uiten van eerlijke emoties. Wanneer het leven rauw is en rouw geeft, kunnen juist die verbondenheid en het erbij horen niet meer gerealiseerd worden, terwijl ze op dit moment juist ook van essentieel belang zijn. Het gevecht van de ‘onaangepaste agressie’ richt zich op dat proces van verlangen en verlies.

Helaas lukt het mensen vaak niet om dicht bij hun authentieke, imperfecte zelf te blijven. Woede en boosheid zijn een belangrijk onderdeel van rouw. Maar mensen maken vaak geen ruimte om te rouwen en kijken het rauwe niet in de ogen. In plaats daarvan richt het gevecht zich op de ander, de werkgever of de privéomgeving. En dat sorteert vaak het tegengestelde effect van wat mensen daadwerkelijk verlangen. Namelijk gekoesterd worden op de veilige plaatsen van vriendschap, liefde en thuis. Deze manier van verbondenheid en erbij horen zorgt ervoor dat het rauwe van de levenssituatie en de rouw die dat veroorzaakt, omgezet kunnen worden in een proces van heling en herstel. Zo kan een nieuwe situatie ontstaan. De weg van rouw naar acceptatie is geen makkelijke weg. Soms lijkt de weg van het gevecht zoveel makkelijker. Toch is de weg naar acceptatie helend. Blijven vechten heeft veel in zich van zelfdestructie.

Het verhaal van Aicha: hoe ging het verder?

Aicha kon haar situatie van verlies niet onder ogen zien en daarover rouwen. Aicha bleef boos. Ze wist dat ze daarmee haar eigen gezondheid negatief beïnvloedde en dat ze de weg naar een andere baan blokkeerde. Evenals de weg van herstel en de ervaring van verbondenheid en erbij horen. Maar het was de weg die ze koos! Tenminste, zo zei ze het zelf.

Groeivraag

Wanneer en in welke situatie word jij voor je gevoel onredelijk en (te) heftig boos? Hoe komt dat? Hoe kun je zoeken naar meer verbinding en erbij horen, juist in je veilige omgeving? Hoe kun je jezelf hiermee helpen?

Vooruitblik

Volgende week kijken we naar het vierde borderlinecriterium uit het boek van Dirk De Wachter, identiteitsstoornissen. Vervolgens onderzoeken we welke weg Brené Brown hierin wijst.

Bronnen voor deze serie

• Brown, Brené (2013), De kracht van kwetsbaarheid. Heb de moed om niet perfect te willen zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Brown, Brené (2013), De moed van imperfectie. Laat gaan wie je denkt te moeten zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies, Uitgave Loopbaanparadox.
• Wachter, Dirk De (2013), Borderline Times. Het einde van de normaliteit, Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 18-05-2015