Angst voor zinloosheid

Er zijn dingen die we met veel plezier doen en die ons een diep gevoel van bevrediging geven: ‘Ja, dit heeft zin!’ Maar we roepen ook allemaal wel eens vertwijfeld uit: ‘Waar doe ik dit in vredesnaam voor?!’ Zelf heb ik dat laatste gevoel sterk wanneer ik in de bureaucratische molen ben beland.

Angst voor zinloosheid houdt in dat ik het gevoel heb dat wat ik doe niets bijdraagt, dat ik niet meetel, dat ik er net zo goed niet had kunnen zijn. Dit geeft angst, bestaansangst.

Angst voor zinloosheid en loopbaanvragen hebben alles met elkaar te maken. Ik begeleid nogal wat mensen uit de jeugdzorg. In die sector worstelen veel mensen met de angst voor zinloosheid. In de jeugdzorgwereld zijn de afgelopen jaren heel veel zaken op de schop gegaan. Grote bezuinigen, nieuwe werkwijzen, andere wetgeving, decentralisatie naar de gemeenten, en veel meer. Ik zie veel hooggekwalificeerde mensen vastlopen. Zij kunnen hun werk niet meer uitvoeren vanuit het diepe gevoel van zingeving waarmee zij ooit aan hun baan begonnen. Gedwongen of vrijwillig kloppen ze bij mij aan met de vraag: ‘Hoe vind ik de zin in mijn werk – mijn  huidige werk of een andere job – weer terug?’

Het is van belang om onderscheid te maken tussen zinloosheid als gegeven en angst voor zinloosheid. Veel van de mensen die in de jeugdzorg werken, zeggen:  ‘Al deze bureaucratie is zinloos en draagt niet bij aan de werkelijke zorg voor kinderen en jongeren. Het neemt mijn aandacht daarvan weg en staat goede hulpverlening in de weg.’ Dit gaat over feiten. Tegelijk raken deze feiten aan de eigen existentie, het eigen bestaan, het bestaansrecht als dienstverlener: ‘Wat draag ik op deze manier nog bij?’, ‘Hoe kan ik er werkelijk zijn voor kinderen, jongeren en gezinnen, als ik alleen nog bureaucratisch bezig kan zijn?’ Daar zit de existentiële angst.

Als het gaat om angst voor zinloosheid dan zie ik vaak drie thema’s terugkomen: controle en beheersbaarheid; kwaad dat mensen treft; verlangen naar zin en de onmogelijkheid die te ontdekken – de laatste zie je in het bovenstaande voorbeeld van de jeugdzorg. Deze thema’s beschrijf ik hieronder in de verschillende trajecten die ik met mensen doorloop. Daarbij geef ik aan wat mijn rol is als existentiële coach.

Outplacement – verlies van controle en beheersbaarheid

In een outplacementtraject is sprake van ontslag. Bij ontslag is er vaak geen gevoel van controle en beheersing over de situatie; soms ervaren mensen het als aangedaan kwaad; heel regelmatig ervaren de betrokkenen niet de zin van het ontslag, zeker niet als het gaat om de eigen belangen, die soms anders zijn dan de werkgeversbelangen. Juist het feit dat de werkgever dan toch kiest voor ontslag neemt het gevoel van eigen regie weg. Dus ontstaat er angst: ik verlies de controle, de regie.

Bij een outplacementtraject is het van essentieel belang dat ik aan deze angsten aandacht besteed. Wanneer dit niet gebeurt, wordt de drijfveer in het zoeken naar nieuw werk namelijk angst in plaats van eigen regie en grip. Dit zal vaak leiden tot verkeerde keuzes. Ook kan het gevoel van verlies van regie een rol gaan spelen bij een nieuwe baan.

Op dit moment begeleid ik Jantine, een vrouw van halverwege de dertig uit het onderwijs. Ze heeft al veel banen gehad en weet ze slecht te behouden. Opnieuw is haar tijdelijk contract niet verlengd. Als een gek is zij gaan solliciteren. Steeds met nul op het rekest.

Het lijkt erop of Jantine haar leven goed onder controle heeft. Ze is dominant en weet wat ze wil. Tegelijk toont ze ook grillig gedag. Zonder aanleiding schiet ze soms enorm uit haar slof. In een vergadering kan ze voor het gevoel erg drammen, zonder dat ze hierop aanspreekbaar is. Als je er beter naar zou kijken, herken je onder dit gedrag angst. Voor haar collega’s ervaart het slechts als lastig en vervelend. In onze gesprekken wordt duidelijk dat Jantine niet alleen als gevolg van dit ontslag, maar in veel bredere zin, het gevoel heeft dat het leven haar overkomt. Ze heeft het stuur niet in handen. Dit uit zich in grillig gedrag waardoor zij haar banen niet behoudt. Om verder te komen is het van belang dat ik met Jantine haar angsten verken. En de angst die zij nu onder ogen moet zien is of zij in het onderwijs verder moet of dat ze beter even een tandje lager kan inzetten tot ze meer grip op haar leven heeft.

Re-integratietraject – kwaad dat mensen treft en de onmogelijkheid om zin te ontdekken

Ziekte geeft vaak een gevoel van machteloosheid en roept angst voor zinloosheid op. ‘Waarom ik?’ ‘Ik tel niet meer mee.’ Vaak wordt hard gewerkt aan re-integratie.

Op dit moment begeleid ik Steven, een jongeman met een ernstige lichamelijke ziekte. Hij vecht om aan het werk te blijven. Steeds blijkt het gewoon niet te lukken. Zijn beperkingen zijn te groot en zijn energieniveau is te laag. Keer op keer moet hij een stap terug doen. Volledige afkeuring is heel waarschijnlijk.

Ik benoem regelmatig op dit soort momenten de angst: ‘Ik kan echt niet in je brein kijken, maar ik heb het idee dat je nu denkt: ik tel niet meer mee.’ En vaak bevestigt Steven mijn statement waarop er rijkelijk tranen vloeien. Ik vind dit belangrijk. Want wanneer we aan de angst voor zinloosheid geen woorden zouden geven, zou deze als een soort innerlijk rottingsproces voortwoekeren. Ook in de toekomst zou het gevoel van ‘ik tel niet meer mee’ versterkt achter kunnen blijven. En dat zou goede en gezonde keuzes belemmeren.

Groeivraag

Wat herken je in jouw leven over angst voor zinloosheid? Wat raakt je? Wat wil je hiermee? Wat heb je nodig om deze angst eerlijk onder ogen te zien, zodat je er verder mee kunt komen?

Vooruitblik

Het laatste blog van de serie Existentiële coaching sluit ik af met een verhaal.

Bronnen voor deze serie

Meer weten over de bronnen voor deze serie? Klik dan hier:[toggle title=’Toon text’]

Bronnen voor deze serie

Glas, G. (2002), Angst; Beleving > structuur > macht, Amsterdam: Uitgeverij Boom.

Jansen, G. & Batink, T. (2014), Time to Act! Het basisboek voor professionals, Zaltbommel: Thema.

Jansen, G. (2013), Omarm jezelf. De weg naar zelfcompassie, Zaltbommel: Thema.

Jansen, G. (2012), Laat los. Ruimte voor alles wat je denkt en voelt, Zaltbommel: Thema.

Jansen, G. (2008), Denk wat je wilt, doe wat je droomt. Op weg naar een waardevol leven, Zaltbommel: Thema.

Jansen, G. (2008), Leef!… zoals je eigenlijk zou willen, Zaltbommel: Thema.

Kierkegaard, S. (2009), Het begrip angst, Budel: Damon.

Rossum, C. van, ‘Angst is niet iets om bang voor te zijn’, in: CoachLink Magazine, november 2015, pp. 55-58.

Rossum, C. van, ‘Verbinding creëren door te luisteren’, in: CoachLink Magazine, mei 2015, pp. 80-83.

Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies, Uitgave Loopbaanparadox.

Yalom, Y.D. (1980), Existential Psychotherapy, [z.p.]: Library of Congress Catologing in Publication Data.

Yalom, Y.D. (2015), Tegen de zon in kijken. Doodsangst en hoe die te overwinnen, Amsterdam: Balans.

Yalom, Y.D. (2013), Scherprechter van de liefde. Tien ware verhalen uit een psychotherapeutische praktijk, Amsterdam: Balans.[/toggle]

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt tweewekelijks.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl –20-3-2017