Aandacht voor taal binnen HorizonTaal

Taal is een essentieel instrument in onze loopbaan. De LOB-methodiek HorizonTaal, die Loopbaanparadox op verschillende scholen verzorgt, besteedt daarom niet alleen aandacht aan loopbaanvragen voor jongeren, maar ook aan taalontwikkeling. Dat dit van belang is, blijkt ook uit het rapport van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen dat in 2008 in opdracht van het ministerie van OCW werd geschreven. Deze serie van twaalf blogs heeft dan ook als onderwerp: aandacht voor taal binnen de LOB-methodiek HorizonTaal.

Ik hoop dat deze blogs bijdragen aan je persoonlijke ontwikkeling! Of je nu professional bent in het onderwijs, ouder of op een andere manier geïnteresseerd in dit onderwerp.

Wanneer je vragen hebt over de methodiek HorizonTaal, of wilt weten wat Loopbaanparadox voor jou of jouw school kan betekenen, of wanneer er persoonlijke vragen ontstaan, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Een goede intermediair zijn

De methodiek HorizonTaal verbindt taalontwikkeling met loopbaanontwikkeling. De tien stripverhalen, de zestig activiteiten en de kaartensets (zie blogserie HorizonTaal) zijn ontwikkeld om (jonge) tieners ervaringen op te laten doen met betrekking tot hun leerloopbaan en hun taalvaardigheid daarbij te vergroten. Het is daarbij de rol van de docent om niet zozeer lesstof aan te reiken, maar om intermediair te zijn:

Bij de ontwikkeling van het materiaal lag de klemtoon (…) op het creëren van een (leer)rijke ‘omgeving’ die (…) leerlingen ertoe aanzet om op verkenning uit te gaan – iedere leerling op zoek naar de elementen die hem het meeste aanspreken vanuit de persoonlijke wereld van ervaringen die hij in zich draagt. (…) Als begeleider laat ik hen rustig hun gang gaan, maar ik ben voortdurend beschikbaar. Pas op het moment dat leerlingen, om welke reden dan ook, belemmeringen ervaren om op één van deze vlakken hun grenzen te verleggen, bespeel ik de interactie tussen de ‘omgeving’ en de ‘talenten’ en dit op een zo natuurlijk mogelijke manier. Vanuit mijn eigen ervaringen op het terrein weet ik immers welke kennis, vaardigheden en attitudes ik moet aanspreken om de aandacht van de leerlingen op de relevante kenmerken in de omgeving te richten. Op dat moment word ik de bemiddelaar in de interactie tussen ‘omgeving’ (de opdracht) en ‘talenten’ (de leerlingen) (Vanmontfort 2009).

Mijns inziens is loopbaanleren niet te vangen in het woord beroepskeuze en de vele computerprogramma’s die er met betrekking tot dit onderwerp zijn ten behoeve van scholen. Bovendien vind ik dat we het woord ‘beroepskeuze’ wat moeten relativeren. Waar vroeger de arbeidsmarkt redelijk eenduidig was en werkrelaties langdurig, is deze wereld de afgelopen jaren volledig op zijn kop gegaan. We leven in een flexibele arbeidsmarkt, waarin wij flexibele loopbanen moeten ontwikkelen. Daarvoor zijn loopbaanvaardigheden nodig. Wanneer je nu kiest voor een studie bedrijfseconomie, is het niet zeker dat je in de banen die volgen als bedrijfseconoom aan de slag gaat. Er zullen waarschijnlijk verschillende banen volgen, en het is de uitdaging om de loopbaan op een goede manier vorm te geven.

Wanneer scholen zich in het Voortgezet Onderwijs slechts richten op het kiezen van ‘een beroep’ krijgen leerlingen onvoldoende vaardigheden mee om in de toekomst hun loopbaan op een goede manier vorm te geven. Alleen door een rijk aanbod van experimenteel materiaal kunnen leerlingen stukje bij beetje ontdekken wie zij zijn, wat zij willen en wat zij kunnen. Zo kunnen zij op een goede manier voorsorteren op een goede studie- en beroepskeuze.

Taalvaardigheid is daarbij van essentieel belang. Hoe minder taalvaardig, hoe minder zij in de maatschappij werkelijk onze plaats in kunnen nemen. Juist bij een flexibele arbeidsmarkt en flexibele loopbanen is gevarieerde taalvaardigheid nodig. Daarbij is het de rol van de docent om bemiddelaar te zijn. Om vanuit de eigen positie en een grotere taalvaardigheid, vanuit respect voor wat de leerling beweegt, gezamenlijk een zinvolle opdracht tot een goed einde te brengen.

De praktijk van HorizonTaal

Tijdens een les waarin we bezig zijn met het kennisdomein Techniek en Technologie, spreek ik met twee meiden. Ze geven aan dat ze dit een erg leuke opdracht vinden, maar zoiets later niet willen doen.
‘Om welke reden niet?’ vraag ik hun.
‘Ik wil iets praktisch, ik kan niet zo goed leren,’ vertelt een van de twee.
Ik kijk vragend. ‘Is dat zo?’
Daarop vertellen ze allebei spontaan dat ze het lastig vinden dat ze niet goed kunnen leren. Ze doen ‘maar’ vmbo. Thuis hebben ze broers en zussen die veel beter kunnen leren.
Al mediërend loos ik hen door een heel scala aan vragen.
‘Wat kun je eigenlijk als je goed kunt leren?’ ‘En wat kun je als je dat niet goed kunt?’ ‘Zijn er dan misschien andere dingen die jij goed kan, en waarin jouw broers en zussen minder goed zijn?’ ‘Waar vind jij jezelf goed in?’ ‘Wat vind je eigenlijk zelf leuk om te doen?’
Aan het einde van het gesprek realiseren zij zich: ik kan heel andere dingen, daar ben ik echt goed in en daar ga ik na het vmbo mee verder.

Er waren tijdens dat gesprek een aantal dingen gebeurd doordat ik de rol van mediator innam: hun zelfvertrouwen was gegroeid, ze voelden zich competent, hun kwaliteiten ervaarden ze als zinvol, ze konden taal geven aan al deze zaken en last but not least eindigden ze deze les met een opgestoken hand: ‘Dank u wel mevrouw, het was leuk!’

Groeivraag

Hoe kun jij van leerkracht of ouder worden tot intermediair tussen jouw leerling of kind en zijn ontdekking van de wereld en het leven? Als je terugkijkt naar de vier mediatievaardigheden, over welke van deze vier zou jij dan meer willen leren? Hoe ga je dat doen?

Vooruitblik

Het belang van taalvaardigheid is, zoals duidelijk is geworden, een essentieel onderdeel van HorizonTaal. Taalvaardigheid komt daarnaast expliciet naar voren in het rapport van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen dat verscheen in 2008. De komende vier weken staat dit rapport in de blogserie centraal. Blog 9 gaat in op de problemen die de Expertgroep heeft gesignaleerd met betrekking tot het taalniveau van leerlingen. Tot dan!

Bronnen voor deze serie

• Clark, Herbert H. (2005), Using language. Cambridge: Cambridge University Press.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008a), Over de drempels met taal en rekenen. Hoofdrapport van de Expertgroep Doorlopende leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Hoofdrapport.pdf/download – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008b), Over de drempels met taal. De niveaus voor de taalvaardigheid. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Taalrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-2015.
• Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen (2008c), Over de drempels met rekenen. Consolideren, onderhouden, gebruiken en verdiepen. Onderdeel van de eindrapportage van de Expertgroep Doorlopende Leerlijnen Taal en Rekenen. SLO: Enschede. http://www.slo.nl/nieuws/dll/Rekenrapport.pdf/ – voor het laatst geraadpleegd 9-1-15.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies. Rotterdam: Loopbaanparadox.
• Vanmontfort, Magda van (2010a), ‘Taal en mediatie. Een beschouwing over communicatie in het onderwijs – mogelijke breuklijnen en wat mensen kunnen doen om breuken te helen’. In: Zorgbreed.Tijdschrift voor integrale leerlingenzorg 8, nr. 29, pp. 2-11. http://www.maklu.nl/MakluEnGarant/BookDetails.aspx?id=9781162169088 – voor het laatst geraadpleegd 7-8-2014.
• Vanmontfort, Magda van (2010b), HorizonTaal, Studiekeuze als ontdekking, handleiding. Antwerpen / Apeldoorn: Garant.
• Vanmontfort, Magda van (2009), ‘HorizonTaal – een leek voor de klas’. In: Caleidoscoop 21, nr. 6, pp. 4-21. http://caleidoscoop.be/index.php?ID=41314 – voor het laatst geraadpleegd 9-8-2014.

Over de LOB-methodiek HorizonTaal

De LOB-methodiek HorizonTaal wordt door Loopbaanparadox op een aantal middelbare scholen in Nederland gefaciliteerd. HorizonTaal is ontwikkeld door de Vlaamse Magda Vanmontfort, psycholoog en taalkundige. De methodiek is bedoeld voor middelbare scholieren van 13-14 jaar en bestaat uit twee componenten: beroepskeuze- en loopbaanontwikkeling én taalontwikkeling.

In 2014 schreef ik een blogserie over de inhoud en vormgeving van de LOB-methodiek HorizonTaal. Deze blogserie is na te lezen op www.loopbaanparadox.nl.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 23-3-2015