Inleiding

‘Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies.’ Zo luidt de missie van mijn bedrijf Loopbaanparadox. Toch is kwetsbaarheid niet vanzelfsprekend. Het voelt vaak ‘eng’, ‘naakt’ en roept gevoelens van schaamte op. Wat zullen anderen wel niet van ons vinden als we echt zeggen wat we denken of voelen? In plaats daarvan trekken we liever muren overeind of zetten we maskers op. Zo worden we onaantastbaar.

Maar kwetsbaar zijn we. In deze blogserie wil ik met jullie onze kwetsbaarheid verkennen. Tegelijk wil ik wegen schetsen om die kwetsbaarheid te aanvaarden en hiermee om te gaan. Daar is wel moed voor nodig. Maar het gevolg is dat we onze (werk)relaties versterken. En dat we ons meer bewust zijn van wie we zijn en willen zijn. Wat een paradox. Kwetsbaarheid is kracht!

Elk blog sluit af met een persoonlijke groeivraag. Wanneer hierdoor persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!

Veiligheid en ruimte

In dit blog verken ik het negende en laatste borderlinecriterium uit het boek van Dirk De Wachter, zinloosheid en leegte. Vervolgens onderzoek ik wat veiligheid en ruimte hierin kunnen betekenen. Maar ik begin weer met een verhaal uit de praktijk.

Zinloosheid en leegte in de praktijk: het verhaal van Jelle

Jelle werkt als adviseur in de chemische industrie. Er is veel aan de hand binnen het bedrijf. Maar zicht op wat er aan de hand is, krijgt Jelle niet. Hij komt ’s avonds steeds doodmoe thuis en weet niet goed aan welke eisen hij binnen het bedrijf moet voldoen. Steeds als hij zijn leidinggevende vraagt om duidelijkheid, geeft deze aan dat toch alles goed gaat. Zo gaat het anderhalf jaar door.

Dan wordt Jelle ineens op het matje geroepen. De cijfers zijn niet goed en dit wordt gerelateerd aan de uitvoering van het werk van Jelle. Hij zal een verbetertraject in moeten. In het gesprek hierover geeft Jelle aan dat hij juist gevraagd heeft om duidelijkheid en kaders, maar dat die steeds ontbraken. Het blijkt in dit gesprek niet bespreekbaar.

Omdat Jelle anderhalf jaar gewerkt heeft met een gevoel – wat doet het er ook toe wat ik uitspook? – breekt het lijntje. Hij gaat het verbetertraject in, maar heeft eigenlijk niet meer de reserve om hierin te geven wat hij moet geven.

Gebrek aan referentiepunten

‘We hebben allemaal last van zinloosheid en leegte’ stelt De Wachter en dit benoemt hij als het negende borderlinecriterium. Dit houdt voor hem het volgende in:

Wie ben ik? Waar kom ik vandaan? Waar ga ik naartoe? Wie een antwoord heeft op die vragen, of wie er niet blijvend door gekweld of ‘ontregeld’ wordt, mag zich anno 2012 gelukkig prijzen. Wie in dat geval is, behoort misschien nog tot de (helaas) steeds kleiner wordende groep individuen die nog zijn grootgebracht in een liefdevolle, gehechte sfeer, waarin begrenzing en eindigheid als vanzelfsprekend werden meegegeven in de opvoeding, met de nodige ethische bagage. Wie weet werd hem of haar en cours de route misschien ook nog een breder kader aangereikt – of dat dan religieus is dan wel ideologisch, filosofisch of komende vanuit welke geloofssfeer ook, is van geen tel. Het heilzame is dat er zo’n kader is, een referentie die iemand situeert op een welbepaalde plaats in de samenleving, in een welbepaald segment van de bevolking, een referentie die mede verantwoordelijk is voor de vorming van een reeks kenmerken van iemand, die allemaal samen zijn of haar identiteit bepalen. (Wat allemaal niet garandeert dat de zin-vragen nooit voorbij zullen komen – wel integendeel – maar blijvende schade zullen ze niet aanrichten; ze maken dan deel uit van de groei.) (De Wachter 2013, p. 210)

De kans dat een antwoord gevonden kan worden op zinvragen, is klein wanneer leegte en gemis de grondtoon van ons leven vormen, en ankerpunten of referenties ontbreken. Juist referenties, in de vorm van opvoedfiguren, een levensbeschouwing of duidelijke regels zorgen ervoor dat identiteitsvorming kan plaatsvinden. Dat mensen niet verdrinken in leegte en gemis. In deze tijd van zelfverwerkelijking vergeten we vaak dat we als mens niet kunnen leven en ontwikkelen zonder verbinding en kader met anderen.

Een hek om de tuin

Een van de vier kernwaarden van Loopbaanparadox is Ruimte geven in veiligheid. In mijn visiedocument verwoord ik dit als volgt:

Als coaches bieden wij de klant duidelijkheid en structuur, zodat deze veilig kan exploreren. Dit kan betekenen dat er duidelijke afspraken worden gemaakt over de opdrachten die gedaan worden. Of dat er gezamenlijk leerdoelen worden geformuleerd, zodat de klant weet waarmee hij in het traject bezig is. Het kan ook gaan om eerlijke afspraken over gedrag van de coach of klant, wanneer de klant hier behoefte aan heeft. Of aan duidelijke doelen per sessie. (Rossum 2014, p. 17)

Het is mijn overtuiging dat duidelijkheid, structuur en referenties voorwaarden zijn voor zingeving en opvullen van leegte. Daarmee stem ik in met De Wachter. Een voorbeeld van een kind in de tuin kan dat verduidelijken. Een tuin zonder hek is onveilig. Niet alleen in letterlijke zin, maar ook in figuurlijke zin. Een kind weet niet waar de grens ligt. Dit zal, afhankelijk van het karakter van het kind, twee reacties oproepen. Het ene kind blijft op een heel klein stukje van die tuin spelen, omdat hij niet weet waar het nog wel en waar het niet meer veilig is. Een ondernemender kind zal juist ver uit de tuin gaan, met mogelijk alle gevolgen van dien. Wanneer er een hek om de tuin staat, weet het kind dat dat zijn volledige veilige ruimte is die hij helemaal mag exploreren.

Veiligheid in letterlijke en figuurlijke zin heeft te maken met het kennen en respecteren van grenzen. Niet voor niets stelt De Wachter de diagnose borderline voor het diagnosticeren van onze samenleving. We hebben veel grenzen, stelt hij, van ideologische, religieuze, filosofische en andere aard overboord gegooid. We willen vrij zijn. Maar vrijheid zonder grenzen is niet mogelijk en leidt tot destructie van onszelf en anderen. Het schaadt ook de verbinding tussen ons en anderen.

Ik zie dat dagelijks in werkrelaties. Er is vaak te weinig duidelijkheid over eisen waar werknemers aan moeten voldoen. Er is geen ‘grondbeginsel’, er is teveel vrijheid. Dan gaat het fout. Als er dan keuzes worden gemaakt, weten werknemers vaak niet op basis waarvan. Dat zorgt voor onrust in relaties en leidt vervolgens vaak tot conflicten. Het verhaal van Jelle is daar een voorbeeld van.

Het verhaal van Jelle: hoe ging het verder?

De conflictsituatie op het werk van Jelle leidde uiteindelijk tot ontslag. Wanneer Jelle vanaf het begin duidelijkheid had gehad over wat er van hem werd verwacht, had dit voorkomen kunnen worden. Dan had hij kunnen functioneren binnen de ruimte en grenzen die hem geboden waren.

Groeivraag

Wat zijn referentiepunten of wie zijn referentiepersonen in jouw leven? Stel jezelf voor in de tuin die ik hierboven schetste. Heb jij het gevoel dat je in je werk voldoende begrenzing en tegelijk voldoende ruimte hebt? Zo ja, hoe benut jij deze ruimte? Zo nee, wat wil je hiermee? Hoe ga je dat doen? Maak het concreet.

Vooruitblik

De Wachter wil zijn boek niet in mineur eindigen. Ondanks zijn analyse spreekt hij hoop uit voor deze tijd. Volgende week staat de hoop van De Wachter centraal. De week daarna schenk ik aandacht aan de invulling van het begrip hoop bij Brown.

Bronnen voor deze serie

• Brown, Brené (2013), De kracht van kwetsbaarheid. Heb de moed om niet perfect te willen zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Brown, Brené (2013), De moed van imperfectie. Laat gaan wie je denkt te moeten zijn, Utrecht: A.W. Bruna Uitgevers B.V.
• Rossum, Cora van (2014), Kwetsbaarheid is kracht. Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies, Uitgave Loopbaanparadox.
• Wachter, Dirk De (2013), Borderline Times. Het einde van de normaliteit, Tielt: Uitgeverij Lannoo nv.

Over het blog

De missie van Loopbaanparadox is: “Kwetsbaarheid is kracht! Menselijk maatwerk in duurzaam, inspirerend en ambachtelijk loopbaan- en studiekeuzeadvies”. Het blog draagt in dit kader kennis, inspiratie en deskundigheid over en verschijnt iedere maandag.

De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).

Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl – 22-6-2015