Wat kunnen we leren van leiders in de wereld? Hoe kunnen zij ons inspireren voor ons persoonlijk leiderschap? In deze blogserie staan we stil bij zeven leidersfiguren. Na aandacht voor Albert Einstein en Martin Luther King, is het nu de beurt aan Nelson Mandela. Mandela was iemand die dienend leiderschap toonde. Dat dat ook vraagt om stevige besluiten en doorpakken, maakt deze aflevering duidelijk.
Democratie en leiderschap
Mandela stond democratie en democratische besluiten meer dan voor. Tegelijk had hij een regering bij elkaar te houden in een uitermate cruciale tijd, waar zowel in de regering als in zijn eigen ANC zeker niet alle neuzen dezelfde kant op stonden. De meningen lagen ver uiteen en conflicten en ingewikkeldheid lagen ieder moment op de loer.
Jullie steunen het wetsvoorstel van Mboweni!
Op een gegeven moment werd een wetsvoorstel van Mboweni, minister van arbeid, opzettelijk tegengewerkt en Mboweni dreigde af te treden. Over die situatie vertelt Mboweni zelf het volgende:
“Mandela vroeg om een schorsing, zodat hij met die ministers en mij kon praten. Nou ja, eigenlijk was er helemaal geen sprake van een gesprek, want we gingen alleen naar zijn kantoor. Een nogal klein kantoortje was het, en hij zei: ‘De minister hier heeft me verteld dat hij moeite heeft om in het kabinet steun voor zijn wetsvoorstel te krijgen en liet me weten dat hij zal aftreden als zijn wet vandaag niet wordt goedgekeurd. Ik wil niet dat deze jongeman aftreedt, dus als we straks naar het kabinetsberaad teruggaan, moeten jullie zijn wetsvoorstel steunen.’ Trevor [Manuel Trevor, de minister van financiën, CvR] probeerde uit te leggen hoe het zat, Madiba [koosnaam voor Mandela, CvR] zei: ‘Nee, verder geen discussie, jullie gaan gewoon terug en steunen de wet.’’
Directief én dienend
Dat klinkt niet echt als een democratisch besluit… Hier wordt een uiterst directieve Mandela zichtbaar. Toch zie ik hierin geen dictatoriaal gedrag. Wat mij betreft worden in deze situatie juist kenmerken van dienend leiderschap zichtbaar: empathie, conceptualiseren, vooruitzien en rentmeesterschap. (Alle kenmerken nog eens op een rijtje zien? Klik dan hier voor aflevering 2 ).
Ik zie empathie: Mandela herkent Mboweni in zijn persoonlijkheid en acteert daarop. Mboweni geeft aan dat hij af zal treden, wanneer zijn voorstel er nu niet doorkomt. Wat daarvan de precieze reden is weten we niet uit de overlevering. Wel sluit Mandela hierop naadloos aan. Mogelijk acteert hij ook naar de persoonlijkheid van de ministers die hij hier tot de orde roept. Daarover heb ik geen informatie. Wel weet ik dat het goed kan zijn als mensen soms ook helder begrensd worden…
Ik zie dat Mandela aan zijn droom vasthoudt. De droom om in deze kritieke fase van een totaal nieuw democratisch Zuid Afrika, de partijen bij elkaar te houden. Daarvoor is een kabinetscrisis nu funest. Dat voorkomt hij. Ik zie dat Mandela de consequenties van zijn eigen en andermans beslissingen overziet en daarnaar handelt. Hij snapt dat Mboweni zal doen wat hij zegt. Ook dat dit op de eenheid en stabiliteit van de toenmalige regering direct heel grote invloed zou hebben. Hij ziet dat hij op dat moment zijn regering niet zal kunnen voortzetten en dus een nieuwe crisis zal dreigen. Hij weet dat zijn leiderschap hem de autoriteit geeft om in dit geval directief op te treden. Dit bepaalt zijn gedrag om de droom te waarborgen. Mandela wordt hier zichtbaar als rentmeester. Hij is de beheerder van Zuid-Afrika in zijn rol als president. Niet directief zijn zou waarschijnlijk veel slechter rentmeesterschap geweest zijn. Dat betekende in crisistijd een kabinet laten stranden, waar een nieuw begin op dat moment waarschijnlijk niet opnieuw mogelijk was geweest.
Drive geeft durf!
In (dienend) leiderschap maken we niet altijd keuzes die ons populair maken. Dienend leiderschap betekent ook niet dat niemand pijn voelt. Dienend leiderschap vraagt erom dat we keuzes durven maken. Doorpakken waar dat moet en inhouden waar nodig. Dergelijke keuzes worden dus niet gemaakt op basis van succes. Ze worden gemaakt op basis van wat ons drijft.
Mijn diepste drijfveer is altijd de groei van mensen en organisaties. Succes en waardering zijn niet mijn eerste doel. Groei is wel mijn uitgangspunt! Dat geeft mij de durf om soms ook confronterende gesprekken aan te gaan met coachees of mensen met wie ik werk. Ik moet dan bijvoorbeeld denken aan een gesprek met een leidinggevende die mij vroeg om een teamsessie te leiden. Hij moest twee derde van zijn mensen gaan ontslaan. Het idee was dat ik zorgde dat de boel bij elkaar bleef, een soort teambuilding, terwijl hij de harde kant, de ontslag en afscheid kant zou nemen tijdens die sessie. Dit heb ik geweigerd en aangegeven dat ik met hem deze klus wilde klaren als we niet aan teambuilding gingen doen, maar het met elkaar konden hebben over verlies en afscheid. Dat hebben we gedaan. De leidinggevende was erg geraakt door de sessie, waarin hij in het geheel van het proces voor het eerst in het hart van zijn medewerkers had kunnen kijken. En zij in dat van hem….
Wanneer heb jij keuzes vanuit jouw drijfveer durven maken? Wat waren hiervan de consequenties? Of… welke keuze zou je willen maken?
Bronnen voor de serie Leren van Leiders
Meer weten over de bronnen voor deze serie? Klik dan hier:
[toggle title=’Toon text’]
Bronnen voor deze serie
Bootsma, E. & Nourhussen, S. (2013, 6 februari). Held, maar geen heilige. Geraadpleegd van https://www.trouw.nl/home/held-maar-geen-heilige%7Ea2f77205.
Mandela, N. en Langa M. (2017), De presidentiële jaren. Bij de vrijheid begint het pas. Amsterdam/Antwerpen: Atlas Contact.
Nelson Mandela. In Wikipedia. Voor het laatst geraadpleegd op 11-8-201, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Nelson_Mandela.
Pieter Willem Botha. In Wikipedia. Voor het laatst geraadpleegd op 14-8-2018, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Willem_Botha.
Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie. In Wikipedia. Voor het laatst geraadpleegd op 14-8-2018, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Zuid-Afrikaanse_Waarheids-_en_Verzoeningscommissie.
Waanders, L., (2013), De woorden die Nelson Mandela tijdens het Rivonia-proces ter verdediging aanvoerde, Hanta, Geraadpleegd van http://www.hanta.nl/hanta/2013/12/15/de-woorden-die-nelson-mandela-tijdens-het-rivonia-proces-ter-verdediging-aanvoerde/
[/toggle]
De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).
Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!
Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl –17-09-2019
