Wat kunnen we leren van leiders in de wereld? Hoe kunnen zij ons inspireren voor ons persoonlijk leiderschap? In deze blogserie staan we stil bij zeven leidersfiguren. Na aandacht voor Albert Einstein en Martin Luther King, is het nu de beurt aan Nelson Mandela. Het onderwerp in deze eerste aflevering, is de kern van (persoonlijk) leiderschap: vrijheid voor álle mensen.
Van lastpak tot president
Nelson Mandela wordt op 18 juli 1918 geboren als lid van de Zuid-Afrikaanse Ixhiba-clan onderdeel van de Xhosu-volk. Zijn familieleden waren adviseurs van de koninklijke familie. Toch was Mandela in zijn familie de eerste die naar school en later naar de universiteit ging, daar kreeg hij de christelijke naam Nelson. Als Ixhiba voornaam kreeg hij Rolihlahla. Dat betekent in de taal van de Xhosu in letterlijke zin ‘de tak van een boom trekken’. Figuurlijk betekent het ‘lastpak’. Mensen krijgen wel vaker namen die hun karakter zullen tekenen…
Vanaf 1944 is Mandela betrokken bij het African National Congress (ANC), een groepering die zich inzet voor anti-apartheid, dus tegen de toen gangbare rassensegregratie. Hij combineerde een advocatenpraktijk met zijn rol als vrijheidsstrijder. Als leider van de militaire tak van het ANC wordt hij in 1963 levenslang gevangengezet op verdenking van sabotage en terreur. In en vanuit de gevangenis vergroot hij stap voor stap zijn invloed. Zo ging de groep gevangen regelmatig in hongerstaking uit protest tegen de omstandigheden in de gevangenis. Later gaat dit veel verder en onderhandelt Mandela vanuit de gevangenis met de Zuid-Afrikaanse regering. In 1990 leidt dit tot zijn vrijlating en in diezelfde tijd worden ook vele andere anti-apartheidsstrijders vrijgelaten. In 1994 wordt hij gekozen tot de eerste democratisch gekozen president van de Republiek Zuid-Afrika.
Van lastpak tot president…
Vrijheid voor onderdrukten én onderdrukkers
De ‘lastpak’ wist na zijn vrijlating dat hij maar een levensdoel had en dat was: vrijheid voor onderdrukten én onderdrukkers. Opmerkelijk. Het was logischer geweest als hij had afgerekend met iedereen die apartheid voorstond en had nageleefd. Hiermee was zijn vredesmissie niet alleen gericht tegen de oude apartheidscultuur, die natuurlijk met zijn bevrijding uit de gevangenis niet was afgeschaft.
Zijn gevecht voor vrijheid besloeg heel veel fronten. Twee weken na zijn bevrijding waren er felle gevechten in Natal. Mandela sprak honderdduizend mensen toe en zei: ‘Neem jullie wapens, jullie messen en jullie panga’s en gooi ze in zee. Sluit de fabrieken van de dood. Beëindig deze oorlog nu!’ Mandela had nooit gevochten tégen mensen. Hij vocht vóór zijn diepste waarden van gelijkheid.
Een ander ‘front’ waren zijn oude makkers, mede ANC-gevangenen. De voormalige vrijheidsstrijders liepen het risico om hun principes te verloochenen. Een aantal rook de vrijheid en de macht. En macht corrumpeert… Het risico om na jaren van onderdrukking uiteindelijk zelf een onderdrukker te worden, is groot. En dat gebeurde ook. Een aantal verloor uiteindelijk van zichzelf. Gelukkig bleven er ook velen trouw aan de diepe overtuigingen waar ze jaren voor hadden vastgezeten.
Strijden voor vrijheid bleef Mandela doen. Wanneer op 10 april 1993 Chris Hani, een van de populairste Zuid-Afrikaanse leiders in die tijd, wordt vermoord, dreigt het land terecht te komen in een enorme geweldsgolf. Op een heel aantal plaatsen wordt de noodtoestand uitgeroepen. Mandela houdt een tv-speech, waarin hij onder andere deze woorden uitspreekt
‘Dit is het moment dat alle Zuid-Afrikanen samen moeten opstaan tegen degenen die, vanuit welke kant dan ook, datgene willen vernietigen waarvoor Chris Hani zijn leven heeft gegeven: de vrijheid voor ieder van ons.’
En hierover gaat mijns inziens leiderschap, in bedrijven, organisaties, gezinnen en ook persoonlijk: vrijheid van geest voor jezelf en de ander. Daar waar wij, vanuit wat ons drijft en waar we in geloven, vrije keuzes durven en kunnen maken. Die vrijheid is het waard om voor te strijden!
Bronnen voor de serie Leren van Leiders
Meer weten over de bronnen voor deze serie? Klik dan hier:[toggle title=’Toon text’]
Bronnen voor deze serie
Bootsma, E. & Nourhussen, S. (2013, 6 februari). Held, maar geen heilige. Geraadpleegd van https://www.trouw.nl/home/held-maar-geen-heilige%7Ea2f77205.
Mandela, N. en Langa M. (2017), De presidentiële jaren. Bij de vrijheid begint het pas. Amsterdam/Antwerpen: Atlas Contact.
Nelson Mandela. In Wikipedia. Voor het laatst geraadpleegd op 11-8-201, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Nelson_Mandela.
Pieter Willem Botha. In Wikipedia. Voor het laatst geraadpleegd op 14-8-2018, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Pieter_Willem_Botha.
Zuid-Afrikaanse Waarheids- en Verzoeningscommissie. In Wikipedia. Voor het laatst geraadpleegd op 14-8-2018, van https://nl.wikipedia.org/wiki/Zuid-Afrikaanse_Waarheids-_en_Verzoeningscommissie.
Waanders, L., (2013), De woorden die Nelson Mandela tijdens het Rivonia-proces ter verdediging aanvoerde, Hanta, Geraadpleegd van http://www.hanta.nl/hanta/2013/12/15/de-woorden-die-nelson-mandela-tijdens-het-rivonia-proces-ter-verdediging-aanvoerde/
[/toggle]
De foto’s zijn van fotograaf Marcel Sjoers (www.marcelsjoers.nl). Ze zijn te bestellen via marcel@marcelsjoers.nl. Het blog is geschreven door Cora van Rossum (www.loopbaanparadox.nl) en staat onder redactie van Marleen Schoonderwoerd (http://www.linkedin.com/in/marleenschoonderwoerd).
Wanneer door dit blog persoonlijke dilemma’s boven komen, is het altijd mogelijk om hierover te mailen (cora@loopbaanparadox.nl). Gratis!
Cora van Rossum – www.loopbaanparadox.nl –13-08-2019
